Geçici ithalat rejimi, serbest dolaşıma sokulmadan belirli şartlar altında ithal edilen eşyaların, belirlenen süre sonunda tekrar ihraç edilmesi şartıyla ithalat vergilerinden tam veya kısmi muafiyet sağlanarak belirli bir süre için Türkiye Gümrük Bölgesi’nde kullanılmasına izin veren bir gümrük rejimidir.

Uluslararası ticarette firmalar ve bireyler, belirli amaçlarla kullanacakları eşyaları geçici olarak ithal etmek isteyebilirler. Yanı sıra, yurtdışındaki firmalar araçlarını, makinelerini, kalıplarını satmak değil sadece kiralamak isteyebilirler. Her iki durumda da anılan eşyanın ülkemizde serbest dolaşıma girmeden kullanılmasına olanak yaratılması gerekir. Bu olanağı sağlayan geçici ithalat rejimine ilişkin hükümler Gümrük Kanunu’nun 128 ila 138 inci maddelerinde yer almaktadır.  Geçici ithalat rejimi, ithalatçılara vergisel avantajlar sağlayarak ticaretin kolaylaştırılmasına ve ekonomik faaliyetlerin desteklenmesine katkıda bulunur.

Bu rejim kapsamında ithal edilen eşyanın olağan yıpranma dışında herhangi bir değişikliğe uğramaması gerekmektedir. Diğer bir deyişle, gelen eşyanın olduğu şekliyle ihraç edilmesi temel esastır. Geçici ithalat kapsamında sadece izin verilen eşyalar ithal edilebilmekte olup, Türkiye’ye ithali yasak olan, tüketilebilir nitelikteki veya ayniyet tespiti yapılamayan eşyalar geçici ithalat rejiminden yararlanamaz.

Geçici ithalat rejimi ticari ve ticari olmayan amaçlarla uygulanabilir.

Geçici ithalat rejimi kapsamında belirli koşulları sağlayan bazı eşya grupları geçici ithalata konu olabilir. Bu kapsamda, özel kullanım amaçlı taşıtlar ile uluslararası taşımacılıkta kullanılan hava, deniz ve kara taşıtları geçici olarak ithal edilebilir. Ayrıca, fuar, sergi ve tanıtım etkinliklerinde kullanılmak üzere getirilen eşyalar da bu rejimden yararlanabilir. Bilimsel araştırmalar için gerekli cihazlar, test, deneme ve tip onay işlemleri için getirilen eşyalar da geçici ithalat kapsamında yurda getirilebilir.  Bunun yanı sıra, üretimde kullanılmak üzere ancak mülkiyeti Türkiye dışında yerleşik bir kişiye ait olan makineler ve ekipmanlar, belirli şartlar çerçevesinde geçici ithalat rejimine tabi tutulabilir. Son olarak, tamir ve bakım amacıyla ithal edilen eşyalar da geçici ithalat rejimi kapsamında yurda getirilerek bakıma tabi tutulabilir.

Türkiye’ye ithali yasak olan eşya, tüketilebilir nitelikteki eşyalar, ayniyet tespiti mümkün olmayan eşyalar ve ülke ekonomisine zarar verebileceği belirlenen eşyalar geçici ithalata konu edilemez.

Bu rejim kapsamında “ayniyet tespiti” zorunluluğu olmakla birlikte, YYS ve OKSB 42/A sahibi firmaların geçici ithalat rejimi kapsamında getirdikleri eşya bu zorunluluktan muaf tutulmuştur.

Geçici ithalat izin başvurusunda, eşyanın tam ya da kısmi muafiyete konu olup olmadığı hususu yürürlükteki mevzuat kapsamında gümrük idaresi tarafından incelenir. İdare tarafından verilen “Geçici İthalat İzni”nde eşyanın Türkiye’de kalma süresi de yer alır. Her ne kadar mücbir sebepler veya özel durumlarda ek süre talep edilebiliyor olsa da prensip olarak geçici ithalat rejimi kapsamında eşyanın Türkiye’de kalma süresi 24 ayı aşmamalı ve bu süre boyunca eşyanın ayniyeti bozulmamalıdır.

Gümrük idareleri tarafından verilen geçici ithalat izninde başvuru için proforma fatura ve tercümesi, teknik özellikleri gösteren dokümanlar, varsa alıcı-satıcı arasında imzalanan kiralama anlaşması ile eşyanın vergilerine ilişkin teminat aranır. Uluslararası trafikte kullanılan özel malzemeler ve kamu kuruluşlarına gönderilen yardım malzemeleri için teminat aranmaz.

Geçici ithalat rejimi kapsamındaki eşyanın süresi dolduğunda veya kullanım amacı tamamlandığında yeniden ihraç edilmesi gerekmektedir. Gümrük memurları, ihracat esnasında eşyanın girişte beyan edilen ayniyetine uygun olup olmadığını kontrol eder. Geçici ithal edilen eşya süresi içinde ihraç edilir veya serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulursa teminat iade edilir.

Geçici ithalat rejimi için TCGB formatında bir gümrük beyannamesi kullanılmakla birlikte geçici ithalat eşyası bir “ATA Karnesi” himayesinde de yurda sokulabilir. ATA Karnesi, taşıma araçları hariç olmak üzere belirli eşyaların geçici ithalat vergilerinden muaf tutulmasını sağlayan, ayniyet tespitine yarayan ve vergilerin uluslararası anlamda teminata bağlandığı gümrük beyannamesi niteliğindeki uluslararası bir belgedir. ATA Karnesi, 1961 tarihli "ATA Karneleri Hakkındaki Gümrük Sözleşmesi" ile uygulama alanı bulmuştur. Türkiye, bu sözleşmeye 1974 yılında taraf olmuştur. 2005 yılında karne kullanımının kapsamı genişletilerek 1990 yılında imzalanan "Geçici İthalat Sözleşmesi" (İstanbul Sözleşmesi) ile uyumlu hale getirilmiştir.

Türkiye’de TOBB üyesi odalar tarafından verilen ATA Karnesi, bir yıl süreyle geçerlidir ve süresi uzatılamaz; ancak yenilenebilir. Bu belge, ithalat işlemlerinde her seferinde yeni bir gümrük beyannamesi düzenleme zorunluluğunu ortadan kaldırarak zaman ve maliyet tasarrufu sağlar. ATA Karnesi’nin en önemli avantajlarından biri, ithalat işlemleri için her seferinde ayrı bir gümrük beyannamesi düzenlenmesine gerek kalmadan eşyanın tek bir belge ile birden fazla ülkeye giriş-çıkış yapılabilmesidir. Özellikle uluslararası fuarlar, bilimsel araştırmalar ve profesyonel ekipman taşımacılığı gibi alanlarda yaygın olarak kullanılan ATA Karnesi, gümrük işlemlerini hızlandırarak ticareti kolaylaştırır ve bürokratik engelleri azaltır.

Geçici İthalat Rejimi, uluslararası ticaretin kolaylaştırılması ve yatırım imkanlarının artırılması için önemli bir mekanizmadır. Vergisel avantajlar sağlamakla birlikte, belirli sınırlandırmalara ve gümrük denetimlerine tabidir.

Rejim kurallarının ihlali durumunda eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı tutarında para cezasına çarptırılma söz konusu olabilmektedir. Söz konusu bu ceza, Gümrük Kanunu 241 inci madde fıkralarında yer alan süre sonlarından itibaren 60 günün aşılması durumunda geçerlidir. Geçici ithal eşyasının süresi içerisinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem ya da kullanıma tabi tutulmaması halinde ise eşyanın gümrük vergileri ve gecikme zammı oranında faiz toplamı kadar idari para cezası uygulanır.

Bu rejimin etkin şekilde kullanılabilmesi için Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Karar’da belirtilen kurallara uygun davranılması önem arz eder.

Tüm bu süreçlerin takibi ve sorunsuz yaşanması adına şirketimiz “Smart Inspector Eğitim ve Danışmanlık A.Ş.” den destek alınması olanağının bulunduğunu da belirtmek isteriz.

Beyza KESKİN

Gümrük Müşavir Yardımcısı

Denetim Uzmanı